internette sansür ve yan etkileri

internet ortamında bir şeyi yasaklamaya çalışmanın çoğu zaman yan etkileri de olabiliyor. bu yan etkilerden birisi de, adını ünlü aktris barbra streisand’dan alan streisand etkisi.

2003 senesinde fotoğrafçı kenneth adelman, kıyılardaki yalı erozyonuna dikkat çekmek için kaliforniya kıyılarından yaklaşık 12 bin hava resmi çekmiştir. bu resimlerden bir kısmı pictopia.com isimli sitede yayınlanmıştır. ünlü sinema aktrisi barbra streisand’ın evinin havadan görüntüsü de bu resimler arasındadır. streisand, kamuya açık yayınlanan bu resimlerin arasında, kendi özel mülkiyeti olan evinin havadan çekilmiş görüntülerine karşı dava açarak, bu görüntülerin kaldırılmasıyla birlikte 50 milyon dolar da tazminat istemiştir. streisand, dava dilekçesinde mahremiyetinin ihlal edildiğini öne sürmüştür.

bu davanın açılması, medyanın oldukça ilgisini çekince her tarafta davanın ayrıntılı haberleri yayınlanmaya başlanmıştı. haberin yoğun bir şekilde yapılması, okuyucuların ve internet kullanıcılarının yoğun ilgisini çekmiş ve sonuçta dava konusu resimler bir ayda 420.000 kişi tarafından ziyaret edilmiştir. tabi iş sadece bununla kalmamış, mahkeme streisand’ı davasında ayrıca haksız bulmuştur.

olayın dikkat çekici yanı barbra streisand, davayı açana kadar fotoğraflar siteden yalnızca 6 kez indirilmiştir. bu 6 indirmelerden 2'si de streisand’ın avukatı tarafından gerçekleştirilmiştir. dava kamuoyunda duyulmaya başlayınca fotoğraflar 420.000'in üzerinde görüntülenme almış ve sansürleme çabasının tam tersi bir etki yarattığı görülmüştür.

internet tarihine “streisand effect” olarak geçen bu olay göstermiştir ki, yasaklanmaya veya sansürlenmeye çalışılan her şey, aslında bir çığ gibi büyüyüp sakınılanın aksine çok daha büyük bir kitleye ulaşabiliyor. dünyada, streisand’dan başka bir çok ünlü kişi ve şirket, saklamaya çalıştığı şeyin daha fazla yayılmasına engel olamamıştır.

2006’da brezilyalı ünlü manken, plajda erkek arkadaşıyla sevişmesini gösteren videonun kaldırılması için youtube’un brezilya’da erişime kapatılmasını sağlamıştır. bu görüntüler, youtube’da belki de sadece binden daha az kişi tarafından izlenmişken, erişim engelleme haberlerinin tüm dünyaya ajanslar tarafından duyurulmasıyla neredeyse bütün dünya tarafından izlenmiştir.

iran’da hükümet muhalif internet sitelerini sansürlemişti. hatta, daha da ileri giderek sosyal ağ sitelerine erişim engeli koymuştu. fakat, muhalifler ve destekçilerinin bile bilmediği birçok sosyal ağ sitesi bir anda kulaktan kulağa yayılarak popüler olmuş ve muhaliflerin seçim kampanyası sırasında en çok kullandığı haberleşme araçlarının başında gelmiştir.

bu etkinin benzer örnekleri türkiye’de de yaşanmıştır.

yemeksepeti.com üzerinden sipariş ettiği pizzanın altı yanık olduğundan pizzayı satan restoran zinciri hakkında olumsuz yorum yapan bir tüketiciye, adı geçen pizza zincirinin hukukçuları tarafından ihtarname gönderilmişti. tüketici, ihtarnameyi ekşi sözlük üzerinden paylaşınca pizza zinciri, tek bir müşteri değil konuyla ilgili tepki gösteren yüzlerce kişilik öfkeli bir kalabalıkla karşılaşmıştı.

twitter, youtube gibi sitelerin yasaklanmasına rağmen kullanımının artması da bu streisand etkisine birer örnek. 20 mart 2014'te twitter yasağının uygulanmaya başlaması ile beraber milyonlarca kişi engeli aşarak twitter’a giriş yapmıştı. atılan tweet sayıları daha önceki günlerle kıyaslandığında büyük oranda artış göstermiştir.

20 mart günü atılan toplam tweet : 17.752.168
20 mart günü 13:00’ten önce atılan tweet : 6.119.904
20 mart günü 13:00’ten önce tweet atan kişi sayısı : 1.174.081
21 mart günü 13:00’ten önce atılan tweet : 8.153.109
21 mart günü 13:00’ten önce tweet atan kişi sayısı : 1.299.462
21 mart saat 12.00’ye kadar atılan toplam tweet sayısı : 6.07 milyon
21 martta kullanıcı sayısı artışı : 1.75 milyon