Eskiden il olup şimdi ilçe olan yerler
Çanakkale: Kale-i Sultaniye adıyla bilinen il, 19. yüzyılın sonlarında çanakçılığın yaygınlaşmasıyla Çanakkale adını almıştır.
Çorum: 1914'te padişah fermanı ile Ankara'ya bağlanan Çorum, 1924'te il olmuştur.
Tekirdağ: 1922'de Edirne'den ayrılıp il olmuştur
Kırklareli: 1924'te Edirne'den ayrılıp il olmuştur
Çatalca: 1914'te Edirne'den ayrılıp il olmuş, 1926'da İstanbul'a bağlanmıştır.
Bitlis: Van'ın Bedlis ilçesi, 1923'te Bitlis adıyla il yapılmıştır.
Üsküdar: 1900'lerin başlarında İstanbul Anadolu Yakası, Üsküdar adıyla il yapılmış; 1926'da ise İstanbul'a bağlanmıştır.
Beyoğlu: 1914'te Haliç'in kuzeyindeki tüm yerleşim birimleri Beyoğlu adıyla il yapılmış, 1930'da ise İstanbul'a bağlanmıştır.
Ağrı: 1927'de il olmuştur.
Şebinkarahisar: 1920'de Sivas'tan ayrılmış, daha önce Trabzon'un ilçesi olan Giresun'u da bünyesine katarak il olmuştur. 1933'te ise ilin merkezinin Giresun'a taşınması ile Giresun ilinin ilçesi olmuştur.
Genç: Genç ilçesi, 1936'ya kadar il idi. 1936 da ise ilin merkezi Çapakçur ilçesine taşındı. Ancak ilin adı değiştirilerek hem Çapakçur kasabasının, hem de ilin adı Bingöl yapıldı. Bingöl adı ise, Muş'un Varto ilçesinde yer alan Bingöl Dağları'ndan gelmektedir.
Artvin: 1933'te Rize'ye bağlanan Artvin, 1936'da Çoruh adıyla il yapılmış; 1956'da yeniden Artvin adını almıştır.
Kırşehir: Daha önce il iken 1954'te ilçe yapılmış, 1958'de yeniden il olmuştur.
Uşak: Kütahya'dan ayrılarak 1953'te il olmuştur.
Sakarya: 1954'te, Kocaeli iline bağlı olup Sapanca Gölü'nün doğusunda yer alan tüm ilçeler birleştirilip merkezi Adapazarı ilçesi olan Sakarya ili haline getirilmiştir. İl, adını meşhur Sakarya Nehri'nden alır. Sapanca ilçesi ise, 1957'de Sakarya'ya bağlanmıştır.
Aksaray: 1989'da Niğde'den ayrılarak il olmuştur.
Bayburt: Daha önce Erzurum'un bir ilçesi olan Bayburt, 1927'de Gümüşhane'nin ilçesi olmuş; 1989'da ise il yapılmıştır.
Karaman: 1989'da Konya'dan ayrılarak il olmuştur.
Kırıkkale: 1989'da Ankara'dan ayrılarak il olmuştur.
Batman: 1990'da Siirt'ten ayrılarak il olmuştur.
Şırnak: Siirt'in bir diğer ilçesi Şırnak da, 1990'da il olmuştur.
Bartın: 1991'de Zonguldak'tan ayrılarak il olmuştur.
Ardahan: 1992'de Kars'tan ayrılarak il olmuştur.
Iğdır: 1992'de Kars'tan ayrılarak il olmuştur.
Yalova: Daha önce Kocaeli'ye bağlı olan Yalova, 1927'de İstanbul'un ilçesi yapılmış; 1995'te ise Bursa'nın ilçesi Armutlu'yu da bünyesine katarak il olmuştur.
Karabük: 1995'te Çankırı'nın Ovacık, Eskipazar ve Karabük ilçeleri ile Zonguldak'ın Eflani, Safranbolu ve Yenice ilçeleri birleştirilerek "Karabük" adıyla il yapılmıştır.
Kilis: 1995'te Gaziantep'ten ayrılarak il olmuştur.
Osmaniye: 1996'da Adana'dan ayrılarak il olmuştur.
Düzce: 12 Kasım 1999'daki büyük Düzce depreminin ardından, ilçenin hızla yeniden kalkınmasının sağlanması için 2000 yılının başında Bolu'dan ayrılarak il yapılmıştır.
***
Ayrıca;
Antep 1921'de Gaziantep, Maraş 1973'te Kahramanmaraş, Urfa ise 1984'te Şanlıurfa olmuştur.
Şimdilerde Hatay'a bağlı olan Dörtyol (117.053), Erzin (41.233) ve Payas (39.857) ilçeleri bir zamanlar Adana'ya bağlıymışlar Hatay'ın Anavatana katılmasından sonra Adana'dan alınıp Hatay iline bağlanmışlar yani Adana gerek eski ilçelerinin Hatay'a bağlanması gerekse de siyasi nedenlerden dolayı Osmaniye'nin il yapılmasıyla parça pinçik edilmiş. yoksa parçalanmasa nüfusu 3 milyona yakın olurdu.
İstanbul'un durumu da ilginç:
Bugünkü Silivri, Çatalca, Büyükçekmece, Beylikdüzü ve Arnavutköy ilçeleri birlikte "Çatalca Vilayeti" imiş.
Bugünkü Avcıılar, Başakşehir, Küçükçekmece, Bakırköy, Zeytinburnu, Bağcılar, Güngören, Bahçelievler, Esenler, Bayrampaşa ve Fatih ilçeleri birlikte "İstanbul Vilayeti" imiş.
Bugünkü Eyüp, Sultangazi, Gaziosmanpaşa, Beyoğlu, Kağıthane, Şişli, Beşiktaş ve Sarıyer ilçeleri birlikte "Beyoğlu Vilayeti" imiş.
Bugün Anadolu Yakası'nda kalan ilçelerin tamamı ise (Tuzla hariç) "Üsküdar Vilayeti" imiş.
önce 1926'da Üsküdar ve Çatalca vilayetleri İstanbul'a bağlanmış, 1930'da ise Beyoğlu Vilayeti İstanbul'a katılmış. Son olarak da 50'lerde Tuzla, Kocaeli'nden alınıp İstanbul'a bağlanmış.
Osmanlı döneminde; güneyde Kavala'dan Büyükçekmece'ye ve kuzeyde Plovdiv'den Tayakadın'a kadar olan tüm bölge Edirne vilayetine bağlıydı. Sonralarıysa bazı topraklar Balkan Savaşı neticesinde Bulgaristan'a ve Yunanistan'a bırakıldı; Tekirdağ, Kırklareli ve Çatalca da il yapıldı; en son ise Çatalca vilayeti İstanbul'a bağlandı.
Elazığın Maden ilçesi ile Diyarbakırın Ergani ilçesi de Erganimadeni adıyla ilmiş.
1920 yılında açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk döneminde Maden’i temsilen 6 milletvekili, ikinci dönemde ise 3 milletvekili temsil etmiştir.
Cumhuriyet sonrası dönemde 1923 yılında Maden'e mutassarrıf olarak atanan Ali Server bey (SUNER) Mart 1924'te Maden Sancağı'nın vilayet olmasıyla, Maden ilinin ilk valisi olmuştur. Her ne kadar 1925 yılı başlarında Maden İli'nin Piran Nahiyesi'nde vukuu bulan Şeyh Said Ayaklanması esnasında görevini bırakıp Maden'i terk etmişse de resmi kayıtlarda görevini Aralık 1925'e kadar sürdürdüğü görülmektedir. Daha sonra bu göreve Ahmet Rifat VONA atanmıştır ve 1927 yılı sonuna kadar valilik görevini sürdürmüştür. Ahmet Rıfat VONA, Maden İli'nin ikinci ve son valisidir.
CUMHURİYET TARİHİMİZDE, DİĞER İLÇE YAPILAN İLLER:
1925 yılında: Şeyh Sait isyanlarından sonra, Bingöl ilinin merkezi olan “Genç” ilçesi, ilçe yapılmış ve günümüzdeki Bingöl iline bağlanmıştır.
1927 yılında: Ağrı isyanları sonucunda, “Doğubayazıt” ili, ilçe yapılmış ve kazası olan “Karaköse” yani “Ağrı” iline bağlanmıştır.
1937 yılında: Dersim hakkındaki kanun ile “Hozat” il merkezi ilçe yapılmış ve günümüzdeki “Tunceli” iline bağlanmıştır.
Çorum: 1914'te padişah fermanı ile Ankara'ya bağlanan Çorum, 1924'te il olmuştur.
Tekirdağ: 1922'de Edirne'den ayrılıp il olmuştur
Kırklareli: 1924'te Edirne'den ayrılıp il olmuştur
Çatalca: 1914'te Edirne'den ayrılıp il olmuş, 1926'da İstanbul'a bağlanmıştır.
Bitlis: Van'ın Bedlis ilçesi, 1923'te Bitlis adıyla il yapılmıştır.
Üsküdar: 1900'lerin başlarında İstanbul Anadolu Yakası, Üsküdar adıyla il yapılmış; 1926'da ise İstanbul'a bağlanmıştır.
Beyoğlu: 1914'te Haliç'in kuzeyindeki tüm yerleşim birimleri Beyoğlu adıyla il yapılmış, 1930'da ise İstanbul'a bağlanmıştır.
Ağrı: 1927'de il olmuştur.
Şebinkarahisar: 1920'de Sivas'tan ayrılmış, daha önce Trabzon'un ilçesi olan Giresun'u da bünyesine katarak il olmuştur. 1933'te ise ilin merkezinin Giresun'a taşınması ile Giresun ilinin ilçesi olmuştur.
Genç: Genç ilçesi, 1936'ya kadar il idi. 1936 da ise ilin merkezi Çapakçur ilçesine taşındı. Ancak ilin adı değiştirilerek hem Çapakçur kasabasının, hem de ilin adı Bingöl yapıldı. Bingöl adı ise, Muş'un Varto ilçesinde yer alan Bingöl Dağları'ndan gelmektedir.
Artvin: 1933'te Rize'ye bağlanan Artvin, 1936'da Çoruh adıyla il yapılmış; 1956'da yeniden Artvin adını almıştır.
Kırşehir: Daha önce il iken 1954'te ilçe yapılmış, 1958'de yeniden il olmuştur.
Uşak: Kütahya'dan ayrılarak 1953'te il olmuştur.
Sakarya: 1954'te, Kocaeli iline bağlı olup Sapanca Gölü'nün doğusunda yer alan tüm ilçeler birleştirilip merkezi Adapazarı ilçesi olan Sakarya ili haline getirilmiştir. İl, adını meşhur Sakarya Nehri'nden alır. Sapanca ilçesi ise, 1957'de Sakarya'ya bağlanmıştır.
Aksaray: 1989'da Niğde'den ayrılarak il olmuştur.
Bayburt: Daha önce Erzurum'un bir ilçesi olan Bayburt, 1927'de Gümüşhane'nin ilçesi olmuş; 1989'da ise il yapılmıştır.
Karaman: 1989'da Konya'dan ayrılarak il olmuştur.
Kırıkkale: 1989'da Ankara'dan ayrılarak il olmuştur.
Batman: 1990'da Siirt'ten ayrılarak il olmuştur.
Şırnak: Siirt'in bir diğer ilçesi Şırnak da, 1990'da il olmuştur.
Bartın: 1991'de Zonguldak'tan ayrılarak il olmuştur.
Ardahan: 1992'de Kars'tan ayrılarak il olmuştur.
Iğdır: 1992'de Kars'tan ayrılarak il olmuştur.
Yalova: Daha önce Kocaeli'ye bağlı olan Yalova, 1927'de İstanbul'un ilçesi yapılmış; 1995'te ise Bursa'nın ilçesi Armutlu'yu da bünyesine katarak il olmuştur.
Karabük: 1995'te Çankırı'nın Ovacık, Eskipazar ve Karabük ilçeleri ile Zonguldak'ın Eflani, Safranbolu ve Yenice ilçeleri birleştirilerek "Karabük" adıyla il yapılmıştır.
Kilis: 1995'te Gaziantep'ten ayrılarak il olmuştur.
Osmaniye: 1996'da Adana'dan ayrılarak il olmuştur.
Düzce: 12 Kasım 1999'daki büyük Düzce depreminin ardından, ilçenin hızla yeniden kalkınmasının sağlanması için 2000 yılının başında Bolu'dan ayrılarak il yapılmıştır.
***
Ayrıca;
Antep 1921'de Gaziantep, Maraş 1973'te Kahramanmaraş, Urfa ise 1984'te Şanlıurfa olmuştur.
Şimdilerde Hatay'a bağlı olan Dörtyol (117.053), Erzin (41.233) ve Payas (39.857) ilçeleri bir zamanlar Adana'ya bağlıymışlar Hatay'ın Anavatana katılmasından sonra Adana'dan alınıp Hatay iline bağlanmışlar yani Adana gerek eski ilçelerinin Hatay'a bağlanması gerekse de siyasi nedenlerden dolayı Osmaniye'nin il yapılmasıyla parça pinçik edilmiş. yoksa parçalanmasa nüfusu 3 milyona yakın olurdu.
İstanbul'un durumu da ilginç:
Bugünkü Silivri, Çatalca, Büyükçekmece, Beylikdüzü ve Arnavutköy ilçeleri birlikte "Çatalca Vilayeti" imiş.
Bugünkü Avcıılar, Başakşehir, Küçükçekmece, Bakırköy, Zeytinburnu, Bağcılar, Güngören, Bahçelievler, Esenler, Bayrampaşa ve Fatih ilçeleri birlikte "İstanbul Vilayeti" imiş.
Bugünkü Eyüp, Sultangazi, Gaziosmanpaşa, Beyoğlu, Kağıthane, Şişli, Beşiktaş ve Sarıyer ilçeleri birlikte "Beyoğlu Vilayeti" imiş.
Bugün Anadolu Yakası'nda kalan ilçelerin tamamı ise (Tuzla hariç) "Üsküdar Vilayeti" imiş.
önce 1926'da Üsküdar ve Çatalca vilayetleri İstanbul'a bağlanmış, 1930'da ise Beyoğlu Vilayeti İstanbul'a katılmış. Son olarak da 50'lerde Tuzla, Kocaeli'nden alınıp İstanbul'a bağlanmış.
Osmanlı döneminde; güneyde Kavala'dan Büyükçekmece'ye ve kuzeyde Plovdiv'den Tayakadın'a kadar olan tüm bölge Edirne vilayetine bağlıydı. Sonralarıysa bazı topraklar Balkan Savaşı neticesinde Bulgaristan'a ve Yunanistan'a bırakıldı; Tekirdağ, Kırklareli ve Çatalca da il yapıldı; en son ise Çatalca vilayeti İstanbul'a bağlandı.
Elazığın Maden ilçesi ile Diyarbakırın Ergani ilçesi de Erganimadeni adıyla ilmiş.
1920 yılında açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk döneminde Maden’i temsilen 6 milletvekili, ikinci dönemde ise 3 milletvekili temsil etmiştir.
Cumhuriyet sonrası dönemde 1923 yılında Maden'e mutassarrıf olarak atanan Ali Server bey (SUNER) Mart 1924'te Maden Sancağı'nın vilayet olmasıyla, Maden ilinin ilk valisi olmuştur. Her ne kadar 1925 yılı başlarında Maden İli'nin Piran Nahiyesi'nde vukuu bulan Şeyh Said Ayaklanması esnasında görevini bırakıp Maden'i terk etmişse de resmi kayıtlarda görevini Aralık 1925'e kadar sürdürdüğü görülmektedir. Daha sonra bu göreve Ahmet Rifat VONA atanmıştır ve 1927 yılı sonuna kadar valilik görevini sürdürmüştür. Ahmet Rıfat VONA, Maden İli'nin ikinci ve son valisidir.
CUMHURİYET TARİHİMİZDE, DİĞER İLÇE YAPILAN İLLER:
1925 yılında: Şeyh Sait isyanlarından sonra, Bingöl ilinin merkezi olan “Genç” ilçesi, ilçe yapılmış ve günümüzdeki Bingöl iline bağlanmıştır.
1927 yılında: Ağrı isyanları sonucunda, “Doğubayazıt” ili, ilçe yapılmış ve kazası olan “Karaköse” yani “Ağrı” iline bağlanmıştır.
1937 yılında: Dersim hakkındaki kanun ile “Hozat” il merkezi ilçe yapılmış ve günümüzdeki “Tunceli” iline bağlanmıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder